Sistem Analisti olarak "Testciyim"

"Yazılım Test Mühendisiyim" aslında ben bir "Test Mühendisi" değilim. Neden mi? Yazılım kelimesi içerisine havalı bir görüntü kattığı için (mi?), aslında test basit bir iş olduğu için ve daha teknik bir görüntü vermek için (mi?), aslında tam olarak ben de ne olduğumu bilmediğim için (mi?), aslında yazılım bilmiyorum ve testten bir gün yazılıma oradan da uzaya çıkmak (geçiş yapmak) için (mi?), aslında ben bilmiyorum neden olduğunu ama öyle (mi?). Hayır! Ben ne olduğumu bildiğim için (bu sefer size sormayacağım, evet ne olduğumu bilmeye çalışıyorum ve ben buyum, "here, what I am!"). Bu yazımda son zamanlarda rastladığım bir sıkıntıyı dile getirmek istedim.

Ben Kimim?

Son zamanlarda firmalarda "test mühendisliği" kavramına farklı açıdan bakmaları yönünde bir trend oluştuğunu farkettim. Bu ise artık firmalarda sadece test işiyle uğraşacak bir takım insanlar barındırmak yerine testi de yapmak istiyecek bir takım insanlar barındırma eğiliminde olduklarıdır. Burada vurgulamak istediğim aslında testin büyük bir işin küçük bir parcaşı olarak görülmesi ve yapılmasının her zaman gerekli olup olmadığı ve yapılırken de yapmak için fazla bilgi ve deneyimin olmasının gerekmediği  anlayıştır. Oysa şunu görmek hiç de zor değil; artık entegrasyonlaşan dünyada (ufacık bir uygulamada bile onlarca entegrasyon noktası görülebilir) sistem üzerinde yapılan ufacık bir değişikliğin nereleri etkileyeceği tam olarak bilinmemektedir. Bu yüzden testlerin iş bazlı kapsamı genelde etki ettiği noktaları kapsaması açısından geniş tutulması gerekmektedir. Buradaki başarı ise sistemi iyi tanıyan kişiler tarafından ortaya konabilir. Ayrıca şunu da unutmamak gerekir ki sistemi tanımak sadece nelerin etkileneceği bilgisi verebilir fakat etkilenen bileşkenlerin etkilendiği durumları ortaya çıkarmak ve bunları test edebilmek iyi bir test analistliği işidir. Konun özüne dönecek olur isek firmaların test mühendisi yerine sistem/iş analisti barındırmak istemelerinin arkasında yatan nedenlerde burada bahsettiğim konulardır, yani test işini kalitenin varlığını gösteren bir süreçten daha çok büyük ve zor olan bir işin (yazılım geliştirme) daha çok fonksiyonel testleri barındırdan küçük ve çokta önemli olmayan bir parçası olarak görülmesidir.

Şimdi firmalardan hareketle kişiler üzerine yorum yapmak gerekirse şunlar söyleyebilir. Test kapsamında istihdam edilen bir kişiye "sistem analisti" ünvanının verilmesinin getirdiği sonuçlar aslında firmanın beklentilerini karşılar nitelikte olabilir fakat başarı beklemek sadece kötü giden sonuçlar hakkında Polyanacılık yapmaktır. Peki neden test ve analist işini aynı kişi yapamaz? Bu soruya verilecek cevapları şu şekilde sıralayabiliriz:

• İşin Küçümsenmesi: Her iki pozisyonda (sistem analisti ve test mühendisi) kendi alanında farklı uzmanlıklardır ve bir birikim gerektirir. Bazı durumlarda test çok teknik bir görünüm kazanırken, analist tarafı, özellikle iş analistliği, çok fazla müşteri odaklı olabilmektedir. Bazı durumlarda ise test işinin büyük bir bölümü uygulamayı test ederken uygulamayı öğrenmek ve analiz etmekle geçer, fakat analiz işi tamamen yeni teknolojilerin entegrasyonunu gerektiren çok fazla karmaşık bir hal alabilir. Bu yüzden her iki işide doğru-düzgün yapabilmek zor bir iştir, yapabilirim demek ilgili alandaki işleri küçümsemek olarak görülebilir. Bu kişilerden uzak durulmalıdır.

• Konsantrasyon Sorunları: Kendini analist olarak gören bir kişinin test sorumluluğunu yerine getirmesi demek o kişinin testi ek bir iş olarak sıradan bir şekilde yapması demektir. Genel kabul gören anlayışa baktığımızda analistin göreve sorumluluk alanında sistem testlerine katılmak/yapıldığından emin olmak vardır. Yani tam olarak test görevini yerine getirmek yoktur ve buda sistem testleri seviyesindedir. Aslında burada çıkar çatışması bulunmaktadır, bakınız: conflict-of-interest çünkü analistin temel/öncelikli işi sistem üzerindeki bileşenleri kontrol altında tutmak için gerekli araştırmaları/analiz faliyetleri yapmak yani bir yeni bir olay üzerine çözüm üretmektir., ikincil görev olarak sisteme eklenen yeni bileşenlerin testlerini yapmak eklenir. Oysa testçi eline alldığı uygulamayı bozmak için neleri yapması gerektiği üzerine kafa yoran bir kişidir. Çözen X Bozan. (Bu arada proğramcı, her zaman en değerli elemandır yani: Yapan)

• Aslında Neyim Kaygısı: Bu iki sorumluluğu yerine getirmeye çalışan bir kişinin bir süre sonra kendisine şu soruyu sorması muhtemeldir: "ben aslında tam olarak ne iş yapıyorum". Buna verilecek cevap kişinin yapısıyla alakalı olabilir eğer test mühendisi tanımına daha uygunsa bu sefer aslında ben test mühendisiyim diyebilir. Bu durumda iki işten bir tanesi eksik yapılacaktır.

• Gelecek Kaygısı: Şöyle bir özgeçmiş gördüğünüzde muhtemelen herkes aynı şeyi düşünür: X firmasında X rolünü şu kadar süre yaptım fakat yaptığım işler büyük bir kısmı Y görevine ait işlerdi. Bunu anlatmak herkes için zor bir durum olabilir çünkü ardında şu soruyla muhattap olabilirsini: "Neden Y görevini yerine getirdiniz?,  X görevi için size güvenmediler mi?, Siz hangisinde kendinizi daha iyi hissediyorsunuz?, Asıl uzmanlık alanınız nedir?" Devir uzmanlaşma devri iken test mühendisliğinde her gün yeni bir alet/edavat ve yeni teknoloji gelişirken ve hatta farklı test görüş açısına sahip olmalarına rağmen test mühendisliğinde önemli rollere sahip kişi ve kuruluşlar yazılım test mühendisliği içerisinde ve uzman seviyesinde farklı görev tanımları üretme mecburiyeti doğmuştur, bakınız ISTQB, James Bach. (Test Analisti, Teknik Test Mühendisi, SDET - Software Development Engineer in Test, Performans Test Mühendisi, . . .) Böylesi bir uzman alanda genel tanım içerisinde yüzeysel olarak test aktivitelerinin yapılması kimse için gerçek anlamda bir gelecek getirmiyor. 

Diğer bir açıdan sistem analisti görevi yapmak isteyen bir test uzmanınında aynı sorunlarla karşılaşması çok doğal bir sonuçtur. Yani bu maddeleri her iki durum için kabul etmek doğru olacaktır. Fakat benim uzmanlık alanım test olduğu için bu boyuttan baktım olaylara.Testin küçümsenmeyecek kadar önemli olduğunu ve başka görev ve sorumlulukla birlikte yapılmaması gerektiğini anlatmaya çalıştım. Yazımın başındaki neden "test mühendisi" olmadığım ise şöyle özetleyebilirim: test çok geniş bir konu ve farklı uzmanlıklar içeren bir iş biz ise sadece yazılımı test ediyoruz bazı durumlarda yazılımla donanım etkileşimi görmek için donanım açısından düşünmemiz gerekebiliyor fakat iş tanımının sınırı buraya kadar o yüzden "test mühendisi" değil "yazılım test mühendisi" tanımlaması kullanıyorum.